Sơ đồ hệ thống giáo dục ở Hà Lan

Ở Hà Lan, giáo dục là bắt buộc đối với các bạn nhỏ từ 5 đến 16 tuổi, tuy nhiên hầu hết phụ huynh đều gửi con mình đến các trường tiểu học khi con mới bắt đầu lên 4. Trong khi hệ thống giáo dục tiểu học ở Hà Lan khá đơn giản thì hệ thống giáo dục trung học của nước này có vẻ khó hiểu cho nhiều người bởi đa dạng sự lựa chọn cho con đường học vấn tiếp theo cũng như độ tuổi có thể tốt nghiệp.

Trên thực tế, các trường trung học Hà Lan cũng đào tạo tương tự như hầu hết các quốc gia khác, một luồng để chuẩn bị cho sinh viên học nghề (VMBO), và luồng còn lại để chuẩn bị cho sinh viên vào Đại học (VWO). Sự khác biệt chính ở đây là có thêm một luồng khác, ở cấp bậc giữa, các trường trung học đào tạo cho học sinh vào các trường Đại học khoa học ứng dụng (HAVO).

Chi tiết hệ thống giáo dục Hà Lan được chia như sau:

Hệ thống tiểu học

Hệ thống tiểu học Hà Lan bao gồm 8 lớp, dành cho học sinh có độ tuổi từ 4 đến 12, không có luật nào bắt buộc học sinh dưới 5 tuổi phải đến trường, tuy nhiên hầu hết các bạn nhỏ đều bắt đầu vào lớp 1 lúc 4 tuổi. Học sinh mất 8 năm để hoàn thành chương trình giáo dục tiểu học, và đạt được các kĩ năng như đọc, viết, số học. Các em cũng bắt đầu được học tiếng Anh vào năm lớp 7 hoặc trước đó.

Hệ thống trung học

Sau khi hoàn thành bậc tiểu học, sẽ có 3 sự lựa chọn khác nhau dành cho học sinh bậc trung học đại diện cho 3 hướng đi sau này dựa vào sở thích cũng như trình độ học thuật của các em ở trường.

• VMBO (preparatory secondary vocational education – dự bị giáo dục hướng nghiệp trung học): VMBO là hệ định hướng nghề nghiệp học trong 4 năm chú trọng vào kiến thức thực tiễn với mục tiêu hướng đến là đào tạo nghề. Nó bao gồm 2 cấp độ học và học sinh sẽ hoàn thành xong các cấp độ lúc 16 tuổi. Sau khi tốt nghiệp, các bạn học sinh sẽ học tiếp lên hệ MBO hay còn gọi VET (Senior secondary vocational education – giáo dục trung cấp nghề). Hệ thống này bao gồm 70 trường với các chuyên ngành đào tạo chính sau:
  • Regionale Opleidingencentra (ROCs): các trường college đa ngành đào tạo công nghệ, kinh tế, dịch vụ cá nhân / xã hội, chăm sóc sức khỏe và giáo dục người lớn.
  • Agricultural VET Colleges: các trường đào tạo về nông nghiệp và công nghệ thực phẩm
  • Specialised VET colleges: các trường đào tạo các ngành cụ thể như thiết kế đồ họa, sơn nhà, nội thất, vận chuyển,...

Mất từ 6 tháng đến 4 năm để hoàn thành bậc học VET bao gồm 4 cấp độ sau: cấp độ nghiệp dư (Level 1), đào tạo nghề cơ bản (Level 2), đào tạo nghề chuyên nghiệp đầy đủ (Level 3), quản lý cấp trung và đào tạo chuyên ngành (Level 4)

• HAVO (senior general secondary education – giáo dục trung học phổ thông): HAVO là hệ trung học phổ thông bậc trung nhằm chuẩn bị cho học sinh nền tảng nghề cao hơn để vào các trường Đại học ứng dụng (HBO) và dễ dàng kiếm được tấm bằng HBO Degree của các trường này sau khi tốt nghiệp.
• VWO (university preparatory education – hệ giáo dục dự bị đại học): là hệ giáo dục dự bị đại học 6 năm tập trung vào kiến thức lý thuyết để chuẩn bị cho sinh viên theo học Cử nhân (WO) tại các trường và hoàn thành nó khi 18 tuổi.

Hệ thống giáo dục bậc cao:

Có 2 loại đại học ở Hà Lan, đó chính là giáo dục theo định hướng nghiên cứu được cung cấp bởi các trường Đại học nghiên cứu và giáo dục theo định hướng nghề nghiệp cung cấp bởi các trường Đại học ứng dụng.

• Đại học nghiên cứu tập trung vào thực tiễn độc lập theo định hướng nghiên cứu trong môi trường học thuật hoặc chuyên nghiệp. Tổng cộng có 14 trường nghiên cứu và 8 trung tâm y tế học thuật tuyển sinh hơn 200.000 sinh viên và cung cấp các chương trình Cử nhân 3 năm, các chương trình Thạc sĩ 1-2 năm.
• Đại học ứng dụng: trong các trường khoa học Ứng dụng, sinh viên được đào tạo theo định hướng thực tiễn, nên chương trình Cử nhân tập trung vào từng chuyên ngành cụ thể và kéo dài đến 4 năm. Một điểm đặc biệt là sau khi hoàn thành bậc Cử nhân 4 năm, học sinh có thể apply vào một chuyên ngành khác hoặc được học lên Thạc sĩ ở hầu hết mọi trường. Tuy nhiên, bạn có thể được yêu cầu học thêm 1 chương trình chuyển đổi để đáp ứng được yêu cầu của từng trường.

Hệ thống giáo dục sau đại học

Sinh viên đã hoàn thành xong tấm bằng cử nhân (HBO hoặc WO) có thể bắt tay vào học tiếp Thạc sĩ hoặc Tiến sĩ.

• Đối với trường nghiên cứu, chương trình Thạc sĩ thường kéo dài từ 1 đến 3 năm tùy trường. Học sinh cần hoàn thành 60-90 tín chỉ với bằng Thạc sĩ thông thường. Với các khối ngành Kĩ sư, Toán học, Khoa học tự nhiên, nông nghiệp thường yêu cầu 120 tín chỉ và 180 là số lượng tín chỉ yêu cầu cho khối ngành về Y dược như bác sĩ, nha sĩ, dược sĩ. Các trường nghiên cứu cung cấp các chương trình tiến sĩ 2 năm cho khối ngành Kĩ thuật.
• Đối với trường ứng dụng, học sinh cần hoàn thành 60-120 tín chỉ với bằng Thạc sĩ thông thường, và 240 tín chỉ với bằng Thạc sĩ thuộc các khối ngành quy hoạch đô thị, kiến trúc cảnh quan, kiến trúc sư,...

Nhìn chung, hệ thống giáo dục ở Hà Lan khá đa dạng so với nhiều nước trên thế giới, kể cả Việt Nam với việc phân luồng cho học sinh khá sớm (từ năm 12 tuổi) và đa dạng hệ để theo học. Xét theo góc độ cá nhân, điều này dẫn đến một bất cập là các em còn quá nhỏ, chưa biết mình thích gì hay định hướng về công việc tương lai như thế nào ở lứa tuổi này để có thể chọn được một hướng đi phù hợp. Tuy nhiên, một điểm cộng rất lớn cho hệ thống giáo dục ở đây chính là các bạn học sinh có thể thay đổi định hướng của mình ở bậc trung học hay thậm chí Đại học ngay cả khi đã chọn hướng đi cho riêng mình trước đó.

Cụ thể hơn là, nếu bạn hoàn thành xong năm 1 ĐH ứng dụng bạn có thể xin qua các trường nghiên cứu hoặc nếu bạn tốt nghiệp trung học với tấm bằng VWO, bạn hoàn toàn có thể học thẳng lên năm 2 các trường ứng dụng nếu không muốn tiếp tục học nghiên cứu. Sự chuyển đổi nó cũng tương tự đối với bậc trung học, nếu bạn đang cầm tấm bằng trung học HAVO trong tay thì có thể chuyển qua học thêm 1 năm dự bị đại học nếu muốn chuyển qua hướng nghiên cứu và nhiều con đường chuyển đổi khác cho bạn theo như sơ đồ bên trên.

Ton Lien